Wijn maken uit eigen tuin: makkelijk, lekker en helemaal niet duur
Er zijn enorm veel mogelijkheden om overvloedige oogsten uit de tuin en natuur te verwerken. Eén van mijn favoriete verwerkingsmethoden is wijn maken. Wijn kan je niet enkel maken van druiven maar van zowat alle soorten groenten en fruit. Probeer daarom ook eens om een eigen wijntje te fabriceren recht uit de tuin.
Hoe begin je er aan en wat zijn onze ervaringen? Ik pende het voor jullie neer zodat je er zelf ook mee aan de slag kan.
Kort overzicht artikel
Hoe begin je met wijn maken, snel en zonder al te diep in je portefeuille te tasten?
Ga je op zoek naar informatie over wijn maken dan lijkt het vaak dat het proces, van vrucht tot lekker glaasje wijn, ingewikkeld is. Niets is minder waar. Vergisten is een eeuwenoude manier om fruit en groenten te bewaren. In se is vergisting een heel simpel proces waarbij suikers worden omgezet in alcohol. Door de alcohol kan je de vergiste producten lang bewaren. Tegenwoordig staan er allerlei hulpmiddelen ter beschikking om het vergistingsproces tot in detail bij te sturen. Ikzelf hou het liever simpel. Ik hoef geen uniform commercieel product op de markt te zetten dat iedere keer dezelfde smaak of alcoholpercentage heeft. Een lekker glaasje wijn met een uitzonderlijk karakter daar gaan we voor als we zelf wijn maken.
Een andere indruk die je na wat opzoekingswerk wel eens zou kunnen krijgen is dat je om wijn te maken enorm veel materiaal moet aanschaffen alvorens aan de slag te kunnen.
Allemaal niet nodig. Om wijn te maken heb je weinig meer nodig dan wat keukengerei waar je ongetwijfeld al over beschikt. De rest kan je eenvoudig zelf bouwen.
Om je wat inspiratie te geven hoe je op een makkelijke manier en zonder al te diep in je buidel te hoeven tasten zelf wijn kan maken geef ik kort onze manier van wijn maken weer.
1. Bouw zelf je materiaal om wijn te maken
De aankoop van dure wijnmaakspullen kon ik heel handig omzeilen door zelf het één en ander uit te dokteren en te knutselen.
Ik overloop even het materiaal dat wij gebruiken om wijn te maken om je een idee te geven hoe simpel het in feite kan zijn.
Een pers heb je voor de meeste fruit- en groentesoorten niet nodig. Hoe krijg je het sap nu uit de groenten of het fruit dat je wil verwerken?
Zachte fruitsoorten zoals framboos, bessen, aardbeien die kieper je gewoon in een emmer. Wat lichte druk uitoefenen op het fruit en het sap komt zo vrij. Na het beschadigen van de vruchten (door er op te duwen) voeg ik pecto-enzymen toe en laat de enzymen 24 tot 48 uur inwerken bij kamertemperatuur. Door de inwerking van de enzymen op de celwanden van het fruit komt het sap heel makkelijk vrij. Bij de meeste groente- en fruitsoorten kan je makkelijk op deze manier sap winnen.
Natuurlijk zijn er ook de iets moeilijkere wijngrondstoffen zoals bijvoorbeeld appel, peer en kweepeer. Een ander paar mouwen om van deze harde vruchten makkelijk sap te onttrekken maar onmogelijk is het niet.
Een methode die je kan toepassen om sap te winnen van deze vruchten is ze in stukken snijden en koken.
Deze methode vraagt heel wat meer werk dan het verwerken van zachtere wijngrondstoffen zoals bessen. Koken is bij sommige fruitsoorten een must. Niet zo zeer om het sap te winnen maar ook om voor mensen giftige stoffen af te breken bijvoorbeeld bij vlier.
Vaten om fruit en groenten te laten (pulp)gisten daar gebruik ik emmers voor die ik gewoon kreeg in een frituur. We gebruiken emmers van 10 tot 20 liter. De emmers waar ik een jaar of zeven geleden mee begon gaan nog steeds mee. Ze zijn een pak goedkoper dan glazen dame-jeannes en ook minder breekbaar.
De enige aanpassing die ik maakte aan de emmers is met een houtboor een gaatje boren in het deksel van de emmer waardoor er een waterslot in past. Een waterslot zorgt ervoor dat de koolstofdioxide die vrijkomt tijdens de gisting de emmer kan verlaten zonder dat er verontreinigingen, zuurstof of ongewenste organismen bij de gistende massa raken.
Om de wijn te bottelen kocht ik geen kurkapparaat en kurken. Neen, in plaats daar van gebruiken we flessen met schroefdoppen. Werkt veel makkelijker en het kost ook heel wat minder.
Een trechter om de wijn in de flessen te krijgen dat heeft iedereen wel. Heb je dat niet dan is dat ook snel gemaakt van een afgesneden pet fles natuurlijk. Verder gebruik ik nog een gewone keukenzeef om grote onzuiverheden na het pulpgisten en voor het bottelen uit te zeven. De fijnere deeltjes zinken naar de bodem van de flessen. Bij het schenken laten we dat bodempje gewoon in de fles.
Foto 's: linksboven: krieken na de oogst wassen in water met soda; linksonder: om te pulpgisten gebruik ik gewone emmers afgedekt met een keukenhanddoek, de rest van de vergisting vindt ofwel plaats in waterflessen van 20 l of in emmers waarvan het deksel voorzien is van een waterslot (rechtsboven); rechtsonder: onze verzameling flessen met schroefdop om onze wijn te bottelen
2. Begin simpel
Simpel beginnen was ons motto. We kochten maar een paar hulpstoffen en materialen aan toen we begonnen met wijn maken. Voor de prijs moet je het niet laten. Meer dan een paar euro 's hoef je aan de hulpstoffen die ik opnoem niet te besteden. Bevalt het zelf wijn maken je dan kan je natuurlijk altijd nog het één en ander aanschaffen. Tot hiertoe hebben we zelf eigenlijk niets meer bijgekocht omdat we zo gewoon zijn aan onze eenvoudige manier van wijn maken.
Wijngist: Gist zet suiker in de vruchten of groenten om naar alcohol. Net zoals je rassen hebt van groenten of fruitsoorten bestaan er ook rassen van gisten, stammen geheten. De juiste gist gebruiken helpt enorm om een lekker eindresultaat te verkrijgen. Er bestaan gisten speciaal om appelcider te maken, porto, rode wijn, witte wijn, etc....
Wijngist kost amper iets. Je kan het om de paar jaar inkopen en bewaren in de koelkast.
Je wijn wild laten vergisten (zonder toevoeging van gist) gaat ook maar je hebt minder vat op het proces qua smaak en start van de vergisting. Slaat de wilde gist niet tijdig aan dan kan het zijn dat je je grondstoffen in het slechtste geval moet weg gooien. Dat is natuurlijk jammer en daar doen we het niet voor. Vandaar mijn keuze om gist in te zetten.
Suiker: Voor de ene wijnmaker is suiker toevoegen iets duivels (vooral als we het over druivenwijn maken hebben). De andere doet het altijd. Ikzelf behoor tot de groep van de suikertoevoegende wijnmakers. Suiker toevoegen kan je om verschillende redenen doen. Als je suiker toevoegt in het begin van het gistingsproces verhoog je het alcoholpercentage. Voeg je suiker toe na de vergisting dan wordt de smaak van je wijn zoeter zonder het alcoholpercentage te verhogen.
Pecto-enzymen: ik had het al even over pecto-enzymen toen we het over sap vrij maken hadden. Pecto-enzymen breken de celwanden van vruchten af waardoor sap beter vrij komt. Vooral bij vruchten die moeilijker hun sap vrij geven zoals appel kan het resultaat vrij spectaculair zijn. We raspen de appels en voegen pecto-enzymen toe. Na 48 u zijn de harde stukjes appel omgetoverd in een zachte moes waar het sap als vanzelf uit komt. Daarom gebruik ik pecto-enzymen om meer sap uit mijn fruit te krijgen. Ik gebruik het niet altijd. Bijvoorbeeld als ik frambozenwijn maak dan laat ik het wel eens achterwege.
Densiteitsmeter: Met een densiteitsmeter kan je nagaan hoeveel suiker aanwezig is in je groente of fruit(mengeling) bij de start van het gistingsproces. Op die manier kan je berekenen hoeveel suiker je moet toevoegen om aan het gewenste alcoholpercentage te raken maar ook kan je op het einde van het gistingsproces uitrekenen hoeveel alcohol je eigen brouwsel bevat. Een handig instrument voor wie het gistingsproces graag wat beter opvolgt.
Foto: enkele zaken die we aankochten om wijn te maken. Gist, pecto-enzymen en een densiteitsmeter.
3. Wees flexibel en gebruik overschotten
Je kan natuurlijk je fruit of groenten die je wil omtoveren in zelfgemaakte wijn aankopen. Dat is alvast niet onze insteek. Voor ons staat wijn maken gelijk aan overschotten verwerken in tijden van overvloed om ze in de vorm van wijn te bewaren. Wij laten het wijn maken daarom vooral afhangen van wat er in de buurt en tuin beschikbaar is.
Overschotten vind je overal. In eigen tuin of daar buiten. Ongeplukt fruit bijvoorbeeld kan je vinden vanaf de zomer tot de late herfst. Zelfs toen we in het centrum van Gent woonden vonden we in wegkanten, parken en stadsplantsoen genoeg fruit dat niemand hebben wou. Wilde bramen, afgevallen appels, vlierbessen, enz...
Nu we in Haspengouw wonen hebben we nog veel meer keuze. Verlaten hoogstamboomgaarden, bermen, vruchten die achterblijven in fruitplantages na het plukken en daarnaast nog al de overschotten uit eigen tuin.
Een tip die ik alvast wil mee geven. Ga je plukken in een plantage of op iemand anders zijn grond. Vraag dan eerst toestemming. Breng de eigenaar ook eens een flesje wijn van eigen makelij mee. Tenslotte heb je de vruchten toch van hem gekregen. Niet?
Ga je plukken in bermen denk dan natuurlijk aan je eigen gezondheid (vervuiling van industrie en transport, rondvliegende pesticiden,...) maar ook aan andere bewoners van het ecosysteem. Trek de planten niet kapot en laat iets over voor wilde dieren.
Van welke vruchten kan je nu wijn gaan maken? De vraag kan je beter anders stellen. Van welke vruchten kan je geen wijn maken? Heb je iets voorhanden ga dan eens op zoek op internet en je zal genoeg recepten tevoorschijn zien komen. Zelfs van (on)kruiden en invasieve planten kan je wijn maken. Wat dacht je van paardenbloemwijn of vogelkerswijn bijvoorbeeld.
Onze vijf beste zelfgemaakte wijnen (tot hier toe :-) )
Vlier: Wijn van vlierbessen of beter gezegd vlierporto is onze topfavoriet. Vlier is één van de makkelijkst te vergisten grondstoffen (Vroeger werden vlierbessen ook wel armeluizendruiven genoemd). De plant komt overal voor al is het tegenwoordig moeilijker geworden om aan goede bessen te raken door een nieuwe fruitvlieg (Drosophila suzikii) die verzeild geraakt is in onze contreien en de vlierbessen in onrijpe toestand aanboort waardoor ze al op de plant beginnen te vergisten en uiteindelijk zelfs azijn worden. Geraak je aan goede vlierbessen dan kan je er een hele lekkere portowijn mee maken die bijzonder consistent is van kwaliteit tussen de jaren onderling. In het filmpje hier onder zie je hoe vlierporto maken in zijn werk gaat. Het recept van vlierporto vind je hier.
Ook de bloemen kan je trouwens laten vergisten om er vlierbloesemlimonade of -champagne van te maken (you tube filmpje).
Tip:Zelf vlier telen in je tuin kan een goede optie zijn om te beschikken over goede bessen.
Tomaten: van tomaat kan je bijzonder lekkere wijn maken. Zeker als je druiven of rozijnen toevoegt bij het vergisten. In 2015 maakten we een topwijn van kerstomaten gemengd met mustkaatdruif. Het resultaat was een zoete aperitiefwijn.
Mispel: De laatste vrucht van het jaar waarmee ik wijn maak. Mispels zijn immers pas rijp in november. Mispelwijn bewaart vrij lang en smaakt na een jaar of drie als een zoete Bordeauxwijn. De eerste twee jaar is de wijn helemaal niet lekker. Hij moet dus verplicht rijpen.
Krieken: krieken geven een wijn met een mooie rode kleur en lekkere geur.
Appelcider: Een drankje met een laag alcoholpercentage dat snel klaar is. Al na een paar weken drink ik mijn cider op. Cider maken is best wel wat werk omdat je de appels in stukjes moet snijden of raspen om er sap uit te winnen.
Dit is onze lijst van geslaagde wijnen die we periodiek maken. Jouw lijst zal er ongetwijfeld anders uitzien omdat smaken verschillen (ja, wij drinken graag zoete wijn. Maar dat had je waarschijnlijk al door na het bekijken van onze favoriete wijnen) en natuurlijk ook omdat je wellicht over andere groente- en fruitsoorten beschikt.
Receptenbundel: onze 6 favoriete wijnen
Wat doe je met minder geslaagde wijnen?
Wijn maken heeft vaak iets mysterieus. Het ene jaar maak je bijvoorbeeld een pruimenwijn die niet moet onder doen voor een Sauternes. Het volgende jaar probeer je met dezelfde variëteit pruimen en hetzelfde recept opnieuw die topwijn te maken en het resultaat is een pak minder. Dat gebeurt. Het ene jaar is het andere niet dat weten alle wijnmakers. Laat je niet ontmoedigen. Als een wijn tegenvalt kan je hem altijd nog voor iets anders gebruiken. Blijf experimenteren met nieuwe recepten, fruit- en groentesoorten. Ieder jaar zullen er wijnen in zitten die bijzonder lekker zijn en andere die wat tegenvallen. Soms ligt het ook wel eens aan de wijnmaker die een foutje maakt bij het afwegen van de suiker of het toevoegen van de gist natuurlijk....
Wat doe je nu met die minder geslaagde zelfgemaakte wijnen? Wel, daar kan je verschillende kanten mee uit, bijvoorbeeld:
Azijn maken: gist is een schimmel die suiker omzet in alcohol. Laat je je wijn tijdens het vergisten openstaan dan komen daar fruitvliegjes op af die bacteriën meebrengen die alcohol om zullen zetten in azijn. Dit is het proces in een notendop. Hoe je precies zelf azijn maakt van minder geslaagde wijn daar schrijf ik ooit wel eens een ander artikel over.
Glühwein maken: Ik heb mezelf voorgenomen nooit meer glühwein op kerstmarkten te drinken. Om op die markten glühwein te maken wordt de minst kwalitatieve wijn gebruikt om de prijs te drukken. De toegevoegde suiker maskeert de ondermaatse kwaliteit. Maak je eigen glühwein met honing, kruidnagel, kaneel en sinaasappelschil. Het aroma van de kruiden en de honing zullen je wijn omtoveren in een bijzonder lekkere glühwein. Wij delen de glühwein in de eindejaarsperiode uit aan vrienden in gepersonaliseerde flesjes voorzien van een etiket met onze foto en gelukwensen voor de feestdagen.
Mengen met andere zelfgemaakte wijnen: bijv. als je notenporto maakt. Het aroma van de groene noten en de toegevoegde suiker evenals de mengeling van de gebruikte wijnen kunnen de smaak van een mindere wijn helemaal veranderen
Je kan minder geslaagde wijn ook gebruiken om te verwerken in gerechten. Om een sausje te maken met witte wijn of om vlees te marineren met rode wijn daar kan je makkelijk iets minder vlot drinkbare wijnen voor aanwenden
Foto: zelfgemaakte wijn met een gepersonaliseerd etiket is een leuk cadeau dat altijd geapprecieerd wordt
Zin in een wijntje van eigen makelij?
Probeer het ook eens zo 'n wijntje vergisten. Het geeft heel wat voldoening om je zelfgemaakte wijn te delen met familie, vrienden en kennissen. Drink met mate natuurlijk want ook zelfgemaakte wijn bevat nog steeds alcohol en verkoop je brouwsels niet want dat vindt de staat niet zo leuk.
Begin simpel met een minimale uitrusting
Wat is nog handig om te gebruiken?
Zelf wijn maken is ideaal om:
Maar... de smaak en kwaliteit van zelfgemaakte wijn varieert van jaar tot jaar Wat met minder lekkere wijnen?
Op zoek naar recepten: bekijk de Receptenbundel met onze 6 favoriete wijnen |