Dromen realiseren is mogelijk: vier bijzondere tuinbouwers in beeld
In dit artikel geen tuintrucjes. Wel inspiratie voor de tuinier. Aan iedere tuin is een droom verbonden. Maar...we weten het allemaal: dromen is één ding. Je droom realiseren dat is iets anders. Lichtende voorbeelden van mensen die hun dromen realiseerden werken inspirerend. Daarom deel ik graag dit artikel over vier bijzondere tuinbouwers die het onmogelijke mogelijk maakten. Door te geloven in hun zaak en de daad bij het woord te voegen voerden ze hun dromen uit ook al ging geen enkele weg over rozen en waren ze “maar” gewone mensen.
De focus in dit artikel ligt niet sensu strictu op eetbare tuinen. Maar moet dat? Af en toe eens iets anders zorgt voor “Out of the box dreaming”. Andere dromen, andere oplossingen...
Introfoto: Wikimedia commons
Het bomencircus
Af en toe spring ik in als interim leraar in het secundair onderwijs. Aandacht is een kostbaar goed als je een verhaal wil brengen.
Door een les te starten met een interessante foto, een filmpje te tonen of een verhaal te vertellen als inleiding op een thema krijg je vanzelf de aandacht van de leerlingen. Een verhaal dat het altijd goed doet, ongeacht de leeftijd van mijn publiek, is dat van het bomencircus.
Het bomencircus was het levenswerk van Axel Erlandson. Een Zweedse landbouwer die in de jaren twintig van de vorige eeuw immigreert naar Californië. Op een dag ziet hij een natuurlijke vergroeiing tussen twee bomen en geraakt er helemaal door gefascineerd. Vanaf dat moment beschouwd hij het als zijn roeping om bomen in allerlei bizarre vormen te leiden en ze samen te laten vergroeien.
Wat begint als een klein hobbyproject groeit gaandeweg uit tot een behoorlijke collectie uit de kluiten gewassen bomen. Hij spendeert uiteindelijk meer dan 40 jaar aan het vormen van meer dan 70 bomen. Levende stoelen, symmetrische en asymmetrische vormen. Hij laat zijn fantasie de vrije loop bij het vormen van zijn bijzondere bomen.
Foto 's: Vier creaties van Axel Erlandson (bron foto 's Wikimedia commons).
De eerste paar decennia weten slechts een paar mensen uit zijn directe omgeving iets af van zijn project. Nadat zijn vrouw en dochter terugkeren van een vakantie aan de kust en er vertellen over mensen die betalen om “eigenaardigheden” te bekijken in een attractiepark krijgt hij het idee om zijn bomen permanent tentoon te stellen. Het bomencircus is geboren.
Om zijn circus te beginnen koopt hij een stukje grond aan langs de autostrade naar de kust bijna 200 km verder. Al de bomen worden voorzichtig gerooid en verhuisd. Je kan het op zijn minst een enorm werk noemen.
In 1947 opent hij zijn circus. Zijn project krijgt verschillende keren media aandacht in de cartoon 's van “Ripley 's believe it or not” en éénmaal in "Life magazine". Een groot succes zal het bomencircus echter nooit worden. De opening van een nieuwe autostrade zorgt er voor dat de verhoopte toestroom van bezoekers uit blijft.
(Financieel) Rijk is Axel nooit geworden van zijn circusbomen. In 1963 deed hij zijn attractiepark van de hand. Een jaar later stierf hij. (Was er geen leven zonder zijn geliefde bomen mogelijk?) Sommige van zijn bomen bestaan nog altijd. Vijfentwintig bomen die eigenhandig door Erlandson gevormd werden zijn vandaag nog steeds te bewonderen in Gilroy gardens.
Wat ik zelf zo inspirerend vindt aan het verhaal is dat geen enkel uitdaging te groot was voor de man om zijn droom te verwezenlijken.
Dan is er ook nog de ongebreidelde creativiteit van deze autodidact. Dat bomen geleid kunnen worden dat is niet zo 'n spectaculair nieuws. Leifruitbomen, dakplatanen of leilindes. Iedereen heeft ze wel al eens gezien. Meestal worden die bomen geleid volgens een vast stramien. Op een manier waarvan de regels van de kunst aangeleerd worden. Axel deed het allemaal intuïtief. Hij begreep precies hoe zijn bomen groeiden en hoe hij ze in een gewenste vorm kon krijgen.
Oh het thema van de les waarvoor ik het verhaal van het bomencircus als intro gebruik: meestal is dat een les over enten.
Geen woorden, maar daden.
Geen woorden, maar daden. Dat is het motto van Ernst Götsch. Een Zwitserse landbouwonderzoeker die al snel inziet dat het onderzoek waar hij mee bezig is niet bijdraagt aan echte oplossingen en eigenlijk niet meer is dan symptoombestrijding. "Couldn’t we achieve better results if we look for models of cultivation that provide favorable conditions for good growth of plants, rather than create genotypes that support the mistreatment to which we submit them?"
Eind jaren 70 beland Götsch in Zuid-Amerika en raakt geïnspireerd door de rijkdom van het regenwoud. Hij vindt het fascinerend dat het regenwoud zonder menselijke tussenkomst zo rijk en divers is terwijl landbouwgronden zo snel uitgeput raken. Terug in Europa begint hij met zijn eerste agroforestry experimenten.
Toch kan Zuid-Amerika hem niet meer loslaten. Begin jaren tachtig vestigt hij zich na wat omzwervingen in Brazilië en koopt een stuk grond dat door de vorige eigenaar ontbost werd. Op vrij korte termijn zet hij een succesvol landbouwbedrijf op en gaandeweg ontwikkeld hij een bijzonder landbouwsysteem dat zijn uitgemergelde gronden terug vruchtbaar maakt. Sinds zijn aankomst in Brazilië heeft hij al honderden hectare landbouwgrond gerestaureerd en heel wat boeren op weg geholpen een goed bestaan op te bouwen.
Hoe werk zijn landbouwsysteem? Zijn systeem steunt op verschillende pijlers. Wellicht het belangrijkste is een snelle bodemopbouw door mulchen. Sterke groeiers en bijna invasieve plantensoorten zoals Eucalyptus worden aangeplant en periodisch terug gesnoeid om andere gewassen van mulch te voorzien. Op die manier wordt er constant aan oppervlakte compostering gedaan zonder dat er organisch materiaal van elders aangevoerd moet worden. Het composteren zorgt niet alleen voor het verrijken van de bodem maar belangrijker is dat de bodem opnieuw vocht kan vasthouden en zo een rijke plantengroei mogelijk maakt en uiteindelijk er een vochtiger microklimaat ontstaat.
Heel interessant is ook dat Götsch tot de merkwaardige vaststelling komt dat het intensief terugsnoeien van de mulchplanten ook heel wat andere belangrijke voordelen biedt. Buurplanten worden in hun groei gestimuleerd doordat er een hogere activiteit van micro-organsimen in de buurt van de wortels van de gesnoeide planten is en het snoeien zorgt er volgens hem ook voor dat de fotosynthese activiteit van de gesnoeide planten hoger ligt. Samengevat zou je zijn systeem een voedselbos kunnen noemen dat hij nooit toe laat groeien.
Een andere pijler in zijn systeem is het volgen van de natuurlijke successie van het woud. Hij plant niet zomaar lukraak bomen en struiken. Om tot stabiele landbouwsystemen te komen waarvan het grootste deel uit meerjarige planten bestaat houdt hij de volgorde aan waarin bomen en struiken elkaar in natuurlijke omstandigheden zouden opvolgen. Hij gebruikt de dynamiek van het bos om tot een stabiel ecosysteem te komen.
Zijn werk kan je zowel permacultuur als agroforestry noemen, als je het belangrijk vindt om het te catalogeren ten minste. Zelf noemt hij het syntropy farming. Omdat zijn systeem de kadans van de natuur volgt en het als vanzelf stelselmatig evolueert van simpel naar complex.
Naar boeken van zijn hand zal je tevergeefs zoeken. Götsch vindt het belangrijker om te tonen wat mogelijk is dan er over te schrijven. Agenda Götsch *, zijn officiële webstek die niet door hemzelf werd gebouwd, zegt over hem: Gotsch has published articles, but hardly writes about his observations because he believes that his research is not finished. One of his conclusions is "there is nothing to be said, because it is so obvious", he says - absolutely confident that things work, naturally. Wil je je verder in zijn werk verdiepen dan kan je het document breakthrough in agriculture (1994) eens opzoeken of het onderstaande filmpje eens bekijken.
*De site agenda Götsch werd recent helemaal vernieuwd, voorlopig is er enkel een Portugese versie
Al vindt het verhaal van Götsch en zijn experimenten plaats in een heel ander klimaat met een compleet andere vegetatie. Toch is het heel inspirerend om te zien welke kracht er uit gaat van zijn werk en de resultaten die hij boekt. Slechte omstandigheden bestaan volgens hem niet. Ook al is de bodem uitgemergeld, alles raakt opgelost door gebruik te maken van natuurlijke processen. Door zijn manier van werken worden heel veel milieu- en landbouwgerelateerde “problemen” tegelijk aangeraakt en opgelost. Biodiversiteit, Co2 opslag, bodemregeneratie, voedselproductie, het sociale en vooral ook economisch aspect. Al deze problemen worden niet apart maar wel geïntegreerd aangepakt.
Zou jij het durven: je laatste cent investeren in je droom?
Verenigde staten, 19de eeuw. Avontuurlijke boeren trekken westwaarts om nederzettingen op te zetten en landbouwgrond te koloniseren. Appel is één van de favoriete gewassen van deze boeren. Overal waar ze komen proberen settlers om appelen te zaaien*. Het appelen zaaien heeft niet overal het verhoopte resultaat. In Minnesota, het noorden van “the midwest”, mislukt poging na poging. De bomen vriezen dood in de lange koude winters.
Peter Gideon is één van die boeren die naar Minnesota verhuist in 1853. Direct na zijn aankomst gaat hij van start met het zaaien van verschillende fruitgewassen waaronder appel. In 1861, na 8 jaar experimenteren met duizenden zaailingen heeft hij slechts één appelboom over, een kersappel (Malus Baccata). De boom overleefd de barre winters wel maar produceert geen lekker fruit. Toch laat hij zich door zijn tegenslag niet kisten. Met zijn allerlaatste geld besteld hij enten en zaden bij een boomkwekerij in het oosten (Maine). Eén van de bomen die hij toegestuurd krijgt kruist hij met zijn kersappel. Het ras Wealthy is geboren.
De naam Wealthy duid niet op zijn hoop op het verkrijgen van financiële rijkdom uit zijn veredelingswerk maar is vernoemd naar zijn vrouw Wealthy Hull. Gideon verdiende nooit een cent aan zijn kruisingswerk. Hij deelde naar verluid zaailingen van Wealthy kosteloos uit aan iedereen die bomen hebben wilde.
Het werk van Gideon heeft een enorme impact gehad. Rond de eeuwwisseling, meer dan 25 jaar na introductie van het ras in 1868, is Wealthy de populairste appel in de VS. Tot op vandaag drukt deze appel zijn stempel nog steeds op de Amerikaanse fruitteelt omdat het ras in de loop der jaren verschillende keren gebruikt werd als kruisingsouder voor een hele nieuwe lijn appelen die beter bestand waren tegen de koude. Populaire rassen zoals Laxton 's Fortune en Honeycrisp zijn allemaal afstammelingen van Gideon zijn appel.
Het is ongelofelijk hoe Gideon bleef doorzetten. Je moet het maar doen, blijven geloven in je zaak ook al zie je geen resultaat van je werk doordat al je bomen dood vriezen. Het koppige doorzetten van zijn veredelingswerk ondanks tegenslagen zorgde ervoor dat het leven in het noorden van de VS een stuk draaglijker werd. Het zorgde voor een verbetering van de algemene levenskwaliteit door fruitteelt mogelijk te maken.
Een memorial zegt het volgende over Peter Gideon:
His discovery was so valuable that Peter was named "The father of fruit breeding on the prairies." A remarkable achievement for a self-educated pioneer horticulturist.
Wealthy is trouwens een appel die het ook bij ons goed doet. Je kan de boom gebruiken als leiboom of gewoon als half- of hoogstam.
Bron: http://43058268.weebly.com/apples-wanted.html
*(Volgens het boek “Botany of desire” van Michael Pollan vooral om er cider van te maken)
Mannen die bomen planten: het onmogelijke wordt mogelijk
Je moet heel sterk geloven in je zaak, een heel sterke visie en toewijding hebben om een begin te maken met het omtoveren van een woestijnlandschap naar een bos. Toch kan het, met goed resultaat, zelfs op amper een paar tientallen jaren. Dat bewijzen verschillende mensen die onafhankelijk van elkaar in andere werelddelen aan de slag gingen om bossen te planten.
Het verhaal van Jadav Payeng aka Forest man die in India aan de oevers van de Brahmaputra rivier op zijn eentje een bos plantte van een paar honderd hectare kreeg heel wat media aandacht.
Er zijn nog heel wat andere planters die minder bekend zijn en waarvan het verhaal evenzeer de moeite waard is om eens te vertellen. Neem nu bijvoorbeeld Gusman Minlebayev, een Rus die bij het kernongeval in Tsjernobyl de eerste dagen na het kernongeval op de centrale aan het werk blijft en zwaar ziek raakt. De autoriteiten verklaren hem invalide en geven hem weinig hoop op herstel.
Toch gelooft hij er zelf in dat hij wel zal genezen. Tijdens zijn revalidatie komt hij in contact met de Oosterse geneeskunde die hem er terug bovenop helpt. Wil hij de voorgeschreven kuur die vooral uit een behandeling met geneeskrachtige planten bestaat voort zetten eens hij thuiskomt dan kan hij niet anders dan die planten, die niet makkelijk verkrijgbaar zijn, te gaan telen. Eén van die geneeskrachtige planten is ginseng (Panax spp.), een schaduwplant die in bossen verbouwd wordt. Van het ene komt het andere. Doordat hij zich in de teelt van ginseng verdiept komt hij meer en meer te weten over bossen en komt hij uiteindelijk tot de constatatie dat de bossen in zijn streek er slecht aan toe zijn. Klimaatopwarming en slecht bosbeheer ondermijnen de vitaliteit van de bossen en zorgen er voor dat de woestijn in zijn thuisstaat Tatarstan steeds verder uitbreidt.
Foto: Gusman Minlebayev (bron foto http://www.tartaria.ru/)
Zijn doel is niet alleen meer om te genezen maar ook om een eigen bos aan te planten. Hij blijft niet bij de pakken zitten. Zelf begint hij allerlei experimenten om Amur kurkboom (Phellodendron amurense), zwarte walnoot (Juglans nigra), pecan, Ginkgo, Suikeresdoorn … te telen en uit te planten. Hij houdt zich niet alleen met praktische experimenten bezig. Om te weten te komen of je eigenlijk privébos mag aanplanten en hoe je dit kan beschermen begint hij aan een studie rechten aan de universiteit. Eén van de problemen is immers dat bomen in zijn land vogelvrij zijn. Er bestaat geen wettelijke bescherming die het kappen er van beperkt. Zo komt hij er achter dat als je bomen teelt die als zeldzaam beschouwd worden, deze niet mogen gekapt worden.
Het werk dat de man op zijn eentje realiseert is enorm. Om kaki 's te kunnen telen zaait hij in negen jaar tijd 7000 zaadjes “ I filed down each seed with a nail file so that they would sprout more easily. I worked my fingers to the bone. And still only a third of them sprouted. And out of those that sprouted, only two bushes survived. Two bushes that flowered. “ Momenteel is hij bezig met het opzetten van een educatiecentrum zodat hij andere bosbezitters kan aanzetten om hun bos te behouden en duurzaam uit te baten.
Zijn opzet is bijzonder goed doordacht. Hij stimuleert de aanleg en behoud van bossen door de boseigenaar te leren hoe hij een inkomen kan verdienen met zijn bomen. Hij zet mensen aan om soorten te planten die bestand zijn tegen de klimaatopwarming. Op die manier worden stabiele ecosystemen gecreëerd voor de toekomst die geld en voedsel opbrengen voor de eigenaar en voorkomen dat vruchtbare gronden eroderen. Gusman plant dan misschien geen bomen in de woestijn maar voorkomt wel dat het bos niet verdwijnt en woestijn wordt.
Als je het hele verhaal eens wil lezen (in het Engels) kan je terecht op de site van erazvitie.
Jean GionoMensen die bomen planten in barre streken worden doorheen de jaren vaak als inspiratiebron opgevoerd. Nu, net voordat dit artikel helemaal af was realiseer ik me pas dat alle artikelen bomen in de hoofdrol hebben. Nog wat leuk leesvoer over mannen die bomen planten?: |
Er over praten is makkelijk, actie ondernemen is het waar het om gaat
De korte teksten over de levensloop en de realisaties van al deze bijzondere mensen lichten maar een tip van de sluier. Ze vertellen maar een stukje van het verhaal van de beproevingen die deze mensen doorstonden om hun droom waar te maken.
Wat deze mensen verbindt? Ze dachten niet aan wat onmogelijk was maar wel wat ze konden doen om hun visie en droom waar te maken en tegelijk bij te dragen aan een warmere samenleving en betere toekomst voor iedereen.
Als je de verhalen leest zie je dat het zeker niet van een leien dakje liep om dingen anders aan te pakken. Om tegen de stroom in te gaan door bomen te planten waar anderen ze kappen. Om invasieven te planten waar andere er de oorlog tegen verklaren met herbiciden. Maar geen enkele grote ontwikkeling in de geschiedenis kwam er door bestaande regels en denkkaders te volgen maar wel door ze te doorbreken,
Ik schreef dit artikel niet enkel om een ode te brengen aan deze bijzondere mensen. De belangrijkste reden die de aanzet gaf om dit artikel neer te pennen was om te laten zien welke impact de actie van één persoon kan hebben.
Eigenlijk is iedereen die actie onderneemt is een held. Een fruitboom planten waar je kinderen of kleinkinderen nog kunnen van genieten, groentjes verbouwen voor je kroost ...zaden delen.
Wil je iets veranderen of een droom realiseren dan is het niet moeilijker dan actie ondernemen. Twijfel je of heb je een moeilijk moment, wat meer dan menselijk is, laat je dan bijstaan door door de creativiteit van Erlandson en zijn bomencircus, de durf van Gideon, de filosofie van Götsch en het taaie karakter van Minlebayev.