Olifantenlook: een gigantisch makkelijk te telen ui

Een “specialleke” dat meer dan de moeite waard is om eens in de schijnwerpers te zetten is olifantenlook (Allium ampeloprasum var. ampeloprasum). De plant ziet er uit als een reuzewinterprei waar onderaan een gigantische lookbol hangt. De smaak van die grote bol die houdt het midden tussen look en ui. Minder krachtig dan look, anders dan ui. Olifantenlook heeft trouwens veel meer in petto dan keukenplezier. In de tuin is de plant een streling voor het oog en voor het werkgemak van de tuinier.

 (Publicatie 08/08/2016, laatste update 7/07/2022)

Een valse start

Een paar jaar geleden zag ik op een plantenbeurs een plant met het bordje "olifantenlook" te koop staan. Gelokt door de naam en de belofte op grote oogsten was de aankoop snel geklonken.

Bij thuiskomst ging de potplant direct de grond in. Jammer genoeg verwelkte de plant een paar weken nadien. Wat heb ik nu mis gedaan dacht ik. Om te weten te komen wat er mogelijk mis gelopen was probeerde ik op internet het één en ander over olifantenlook te weten te komen. Op die zoektocht naar meer informatie botste ik op heel wat verhalen van andere tuiniers. Olifantenlook zou een moeilijke teelt zijn omdat de plant niet aangepast is aan ons klimaat. In mijn gedachten had ik al een kruis gezet over de teelt. Een mislukt experimentje dat overkomt iedere tuinier wel eens. Niet waar?

Het volgende voorjaar volgde een aangename verassing. Op dezelfde plaats waar ik de zomer voordien de olifantenlook geplant had kwam een groene stengel tevoorschijn uit de grond. Het bleek de olifantenlook te zijn die na de winter wakker geworden was. Waarom verwelkte de plant het eerste jaar? Wel, ik plantte de potplant die ik aankocht half juni. De plant zocht automatisch zijn natuurlijke cyclus op. Wakker worden na de winter, afsterven in de zomer.

Ondertussen staat olifantenlook al een paar jaar bij ons in de tuin. Tot hier toe heb ik nog geen enkel probleem gehad met de plant. Winters overleven is geen probleem. Ziekten zoals roest treffen de plant ook niet (Dit jaar bijvoorbeeld had mijn look last van roest en stierf het loof vroegtijdig af. Olifantenlook ging door tot de finish zonder oranje spikkeltjes op de bladeren). En de oogst? Die is uitbundig!

Olifantenlook is groot en uitbundig

De bollen die bij de oogst tevoorschijn komen uit de grond zijn gigantisch qua afmetingen. Dat maakt olifantenlook oogsten leuk en spectaculair. Echt iets om mee uit te pakken bij kindjes groot of klein, volwassen of niet.

Oogsten van de bollen doe je, net zoals bij de gewone ui en look, als de plant uit zichzelf afsterft omstreeks eind juli. Dan komt het moment suprême. Het leukste deel van de oogst. Met een spitvork lepelen we voorzichtig de bollen uit de grond. 

Bollen van een halve kilogram en meer zijn geen uitzondering. Wie even grasduint op het internet vindt verhalen van bollen van meer dan een kilo! kan je je dat voorstellen, één plant die een kilo look levert! Als je gewone look teelt weet je dat je heel wat planten moet zetten om een kilo te produceren. Olifantenlook doet het gewoon solo.

Zelf hebben we al bollen geoogst van een dikke halve kilogram al hebben we er absoluut geen bijzondere aandacht aan gegeven om ze zo dik te krijgen. Gewoon een teentje planten en laten groeien dat was alles dat we gedaan hadden.

Na de oogst droog je  de bollen best, net zoals je dat met look doet, om ze een tijdje te kunnen bewaren. Eet niet alle teentjes op. Denk er aan om er enkele aan de kant te houden zodat je in het najaar opnieuw olifantenlook kan gaan planten. Om later in de winter op te eten of om ze te gebruiken als plantgoed. Gewoon omstreeks oktober een teentje een centimeter of vijf diep in de grond stoppen is alles wat je hoeft te doen.

Olifantenlook vermeerderen

Vermeerderen kan snel gaan. De bollen vallen uiteen in hele grote tenen. Een dikke bol heeft gemiddeld maar een teen of vijf. Het aantal planten in je tuin kan ieder jaar dus zowat vervijfvoudigen.

Start je met één plant:

• dan heb je na een seizoen bijvoorbeeld een bol met vijf tenen.
• Die plant je uit en de oogst gaat opnieuw maal vijf. In jaar twee heb je dus 25 tenen.
• De zomer er op gaat het dan opnieuw maal vijf = 625 tenen en zo voort.

Natuurlijk hangt alles een beetje af van hoeveel teentjes je op eet en hoeveel je er uit deelt. Maar je ziet het kan snel gaan! Sneller dan samengestelde intrest op een spaarrekening en 100 % natuurlijke en duurzame groei :-)

Niet alleen door de dikke tenen van de hoofdbol te planten kan je gaan vermeerderen. Dikwijls produceert olifantenlook kleine teentjes aan de buitenkant van de hoofdbol. Die bijteentjes groeien ook weer uit tot een plant. Die kleine teentjes breken makkelijk af bij het rooien. Vergeet daarom ook niet om de plaats in de gaten te houden waar de look vorig jaar stond. Start je met zo 'n klein zijbolletje dan heb je na één seizoen één dikke bol. 

Zaad van olifantenlook heb ik nog niet geteeld maar zaaien hoef je niet te doen als je zo makkelijk vegetatief via de tenen kan gaan vermeerderen.

Foto: links look, midden ui en rechts olifantenlook

Olifantenlook is eigenlijk geen look maar wel een veelzijdige preisoort

Dat lees je goed. Olifantenlook is een preisoort. In heel dit artikel hebben we het over olifantenlook maar botanisch gezien heeft de plant weinig van doen met look (Allium sativum). De wetenschappelijke naam verraadt dat het een zustergewas is van onze tuinprei. Echt ongelooflijk is dat niet want olifantenlook trekt inderdaad goed op prei. De plant heeft ook een blauwgroene kleur en een slanke groei. De gelijkenis met prei en oerprei is er trouwens niet alleen bovengronds. Ook prei en oerprei ontwikkelen een bol. Al gebeurt dit bij prei enkel als je de plant langer dan twee jaar laat staan. Na de bloei sterft de stengel die gebloeid heeft af. Uit de wortelplaat van de plant komen kort daarna nieuwe plantjes tevoorschijn die je kan uit planten. Ik heb zo al prei staan die vier jaar oud is. Gewoon gestart met plantjes die ik eens op de markt kocht. Op de foto kan je bekijken hoe zo 'n opschietende plantjes van prei er uit zien.

Olifantenlook is waarschijnlijk een commercieel bedachte naam. In feite zou de plant eerder olifantenprei moeten heten maar over die details daar gaan we niet over vallen. De plant heeft trouwens nog heel wat andere bijnamen zoals bijvoorbeeld levantlook.

Foto: Prei vormt in het tweede jaar na de bloei ook bollen die je kan gebruiken om de plant over te houden.

Zo divers als de naam zijn ook de gebruiken van de plant. Zoals bij veel uiensoorten zijn niet alleen de bollen eetbaar. Ook de bloemstengels en bladeren zijn eetbaar en bovendien lekker. Je kan ze bijvoorbeeld gewoon in stukjes snijden en meebakken met andere ingrediënten net zoals je met de klassieke ui doet. Je kan olifantenlook zo in zowat alle gerechten gebruiken waarin je gewone look of ui doet.

Het veelzijdig karakter toont olifantenlook niet enkel in de keuken maar ook in de tuin. Je hoeft olifantenlook niet op een rijtje in je moestuin te zetten. Eigenlijk is de plant perfect geschikt voor een sierborder. Olifantenlook moet immers niet onderdoen voor sieruien wat showgehalte betreft. In het voorjaar geeft de plant een mooi contrast in borders met zijn blauwgroen blad en slanke verschijning. In de vroege zomer komt er een mooie bloemstengel tevoorschijn die eindigt met een mooie licht paarse bloem. Zet de je de plant in een gemengde border plaats hem dan niet vooraan maar wel ergens middenin of meer naar achteren want hij haalt vlot een hoogte van meer dan een meter.

Foto: olifantenlook omstreeks eind mei, net voordat de bloeistengel duidelijk zichtbaar wordt.

Foto: De uitgebloeide olifantlook voor en na het rooien met de spitvork

Olifantenlook als onderdeel van de ui-strategie

Olifantenlook heeft iets speciaals. Al was het maar omwille van het machogehalte. Dat machogehalte kan trouwens heel positief werken om tuinieren te promoten. Om de interesse en motivatie van beginnende tuiniers op te peppen. De teelt van olifantenlook is kinderspel en veel makkelijker dan tal van andere klassieke moestuinteelten. Gewoon planten en een aantal maanden later kan je grote bollen oogsten zonder dat de plant aangetast wordt door ziekten of plagen. Voorlopig lijkt de plant aankopen het moeilijkste punt. Veel moeilijker dan de teelt want de voorraden zijn ieder jaar snel uitgeput.

Niet alleen om tuinieren te promoten kan olifantenlook een bijdrage leveren. De teelt vergt geen werk en is uiterst productief. Op een vierkante meter kan je een paar kilogram bollen produceren die je in de keuken kan verwerken als uien. Dat vindt ik het interessantste aan de plant. Want ik heb een meer dan gezonde interesse voor makkelijk te telen doorlevende uiensoorten zoals olifantenlook.

Gewone uien telen is niet altijd makkelijk vindt ik. Ze zijn gevoelig voor heel wat ziekten en plaag. Denk maar aan de uienvlieg, roest, preimot, valse meeldauw … en daarnaast kunnen ze ook slecht tegen droogte en uitbundig groeiende buurgewassen. De klassieke uien groeien te graag in rijtjes maar ik teel liever niet in rijtjes omwille van de risico 's die dat met zich mee brengt. De behoefte om in "rijtjes" te groeien vindt ik de lastigste eigenschap van uien omdat ze niet altijd makkelijk in te zetten zijn in een diverse polycultuur. Ze wortelen ondiep en kunnen als lage plant met hun blad niet boven buurgewassen (inclusief uit zichzelf groeiende gewassen zoals zelfuitzaaiende groenten en "onkruiden") raken.

Door veel uiensoorten te planten hoef je niet wakker te liggen van een uienplaag, droogte of het overwoekeren van je uienperceel. De diversiteit aan uien zorgt er verder ook voor dat je een groot stuk van het jaar vers kan gaan oogsten. Dat is niet alleen leuk op je bord maar daardoor beperk je ook bewaarrisico 's om het in verzekeringstermen uit te drukken. Zelf heb ik ieder jaar meer en meer soorten uien in de tuin staan. Meer over het hoe en waarom van de ui strategie en vooral hoe die strategie opgebouwt is en hoe je uien toch succesvol in een polyculturele en diverse tuin kan inpassen volgt in een apart artikel. Wat ik alvast kan zeggen is dat olifantenlook een onderdeel is van mijn uistrategie.