logo

Kweek meststoffen in eigen tuin met Azolla

azolla oogstenKroosvarens zijn fantastische planten. Ze groeien bijzonder snel, oogsten is uiterst makkelijk en je kan ze voor van alles en nog wat gebruiken. Mulch, veevoer, zelf opeten,.. het zijn allemaal opties. Ik kweek de plant vooral om zelfvoorzienend te zijn in stikstofmeststoffen en dat is best handig. Ik hoef geen bloedmeel, kunstmest of andere bewerkte stikstofbronnen aan te schaffen. Wij doen een beroep op kroosvarens en oogsten zo stikstof uit de lucht. Duurzaam en bovendien gratis en voor niks.

 

 

Stikstof oogsten op een duurzame wijze

Sla gelijk welk boek over tuinieren of plantenteelt open en eerder vroeg dan laat stuit je op een hoofdstuk over bemesting. Gaat het over bemesting dan neemt stikstof altijd een voorname plaats in. Het element is onontbeerlijk voor een vlotte plantengroei en wordt daarom ook wel de “motor van de plantengroei” genoemd omdat het leeuwendeel van de planten overduidelijk reageren op het toedienen van stikstof.

Toedienen van stikstof kan op verschillende manieren. Je kan stikstof uit hernieuwbare bronnen zoals stalmest, compost of brandnetelgier halen of er is ook nog die andere optie: kunstmest. Om kunstmest te maken wordt de stikstof die uitbundig in de atmosfeer aanwezig is vastgelegd in korreltjes.

Bijna 80 % van de lucht in onze atmosfeer bestaat uit stikstof (dat is grofweg vier keer meer dan er zuurstof in de lucht aanwezig is). Het lijkt een beetje cynisch maar planten groeien letterlijk in een zee van stikstof. Er is maar één probleem, ze kunnen het niet opnemen uit de lucht. Slechts een beperkt aantal planten heeft in de loop van zijn evolutie geleerd om samen te werken met andere micro-organismen zoals bijvoorbeeld bodembacteriën om stikstof uit de lucht te kunnen oogsten. Deze samenwerking heet in wetenschappelijke termen een symbiose.

Dat vlinderbloemigen zoals bonen en erwten stikstof uit de lucht kunnen halen door zo'n symbiose met (meestal Rhizobium) bacteriën staat in zowat ieder moestuinboekje. Er zijn echter nog heel wat meer planten die zichzelf én planten die in hun buurt groeien kunnen voorzien van stikstof door interessante samenwerkingen. Enkele voorbeelden zijn duindoorn (Hippophae rhamnoides), gagel (Myrica gale), zwarte elzen (Alnus glutinosa),...maar ook kroosvarens (Azolla spp.).

Kroosvarens komen aan hun naam doordat ze min of meer dezelfde groeiwijze als eendenkroos hebben. Toch zijn het varens. Varens die op het water drijven en in de loop van hun evolutie beslist hebben om samen te leven met blauwwieren zodat ze zichzelf van stikstof kunnen voorzien. Het blauwwiertje bij uitstek dat samen met de kroosvarens* geëvolueerd is is Anabaena azollae

Wat Azolla als stikstoffixator zo bijzonder maakt is dat de stikstof die ze produceren zeer makkelijk te oogsten is. De plantjes drijven op het water. Al wat je hoeft te doen is de plantjes oogsten met een schepnetje. In één schep oogst je honderden varens tegelijk.

azolla stikstof meststof

Foto: Een handje pas geoogste Azollaplantjes in het midden van de winter.

Niet alleen het oogstgemak gooit hoge ogen. Bovendien groeit Azolla bijzonder makkelijk en snel. Ik citeer: "Yields of 50 t fresh weight/ha/year have been reported from Vietnam. From the U.S.A. a yield of 7 t of fresh Azolla in 3–4 months from 0.1 ha was reported. Assuming a moisture content of 93.3%, and with a dry matter content of 4% N, the author calculates that this represents a yield equivalent to 160 kg N/ha. From India a yield of Azolla on ponds from November to January of about 2 200 kg dry matter/ha was recorded, containing about 90 kg N/ha. In small plot experiments in Japan, having added superphosphate, a yield of 140 kg N/ha was recorded in a period of seven weeks." Moore, A.W., 1969 Azolla: biology and agronomic significance. Bot.Rev., 35(1):17–34 

Redenen genoeg dus om dit bijzondere plantje wat meer aandacht te geven. Zeker en vast om onze bemestingsmethoden een pak duurzamer te maken.

*Opmerking: In de rest van de tekst gebruik ik ipv kroosvaren de soortnaam Azolla om dit plantje aan te duiden. Dat is wat korter en het klinkt gewoon ook beter vind ik.

Waarom stikstof betrekken uit kunstmeststoffen niet duurzaam is.

Eénzijdige veredeling van landbouwgewassen met als voornaamste doel hogere kilo opbrengsten maakte onze landbouwteelten de laatste decennia in hoge mate afhankelijk van kunstmeststoffen. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat projecties voor de toekomst het daarom hebben over de noodzaak tot het verdubbelen of zelfs verdrievoudigen van de wereldproductie aan kunstmatig geproduceerde stikstofmeststoffen om bij de huidige manier van landbouw bedrijven aan de vraag naar voedsel te kunnen blijven voldoen. Dat is helemaal geen goed nieuws.
De productie van stikstofmeststoffen is een enorm energieverslindend proces. Het vereist warmte, heel veel warmte, die vooral wordt opgewekt met fossiele brandstoffen. Ik citeer Wikipedia:
Jaarlijks wordt ongeveer 100 miljoen ton stikstofkunstmest geproduceerd, voornamelijk onder de vorm van watervrij ammoniak, ammoniumnitraat en ureum. Daarbij wordt ruwweg 3,3% van de wereldjaarproductie aan aardgas verbruikt (ongeveer 0,75% van het wereldenergieverbruik).
Bron: wikipedia.org

De Co² voetafdruk van de kunstmatig geproduceerde stikstofmeststoffen is kolossaal. Dat maakt het gebruik van korreltjes kunstmest als stikstofbron enorm vervuilend. Dan hebben we het nog niet over het uitspoelen van stikstof naar oppervlakte- en grondwater... Want het cynische aan het verhaal is dat, ondanks de productie bijzonder veel energie opslorpt, een heel groot deel van die stikstofmeststoffen niet door de plant opgenomen worden maar verloren gaan door uitspoeling.

Het kan ook anders, door een totaal andere bemestingsstrategie te volgen die berust op duurzame stikfstofbronnen. Het integreren van Azolla als bemestingsbron kan heel wat voordelen opleveren om het totale energieverbruik dat nodig is om voedsel te telen in te dijken.

 

 

Azolla inzetten als meststof: een eeuwenoude regionale traditie

Het gebruik van Azolla als stikstofbron klinkt misschien revolutionair maar Azolla inzetten als meststof is helemaal niet nieuw. Boeren in Azië maken al eeuwen lang gebruik van dit plantje als stikstofbron. In de onder water gezette rijstpaddies voorziet Azolla de rijst van stikstof waardoor de opbrengst toeneemt.

 

Video: Een Japanse boer (Takao Furuno) ging nog een stapje verder dan de combinatie rijst -Azolla en ontwikkelde op zijn boerderij een polycultuur van rijst, Azolla, vis en eenden. Op die manier lost hij verschillende teeltproblemen tegelijk op. De eenden bestrijden een door de mens geïntroduceerde invasieve slakkensoort (Pomacea caniculata) die de rijstplanten belagen en leveren tegelijkertijd ook een extra oogst van eendenvlees op terwijl ze zorgen voor bemesting van fytoplantkton waarmee de vissen zich voeden. Zijn biologisch geproduceerde rijst brengt de man op de markt als “duckrice”. De vraag naar zijn rijst is groter dan zijn productie wat op zich best bewonderenswaardig is voor een “standaard landbouwproduct” zoals rijst. Hij verdient goed zijn boterham met zijn duurzaam landbouwbedrijf waarvan de hele cyclus gesloten is op eigen bedrijf.

Eigenlijk is het op zijn minst raar te noemen. Al tientallen jaren is er onderzoek naar het potentieel van dit gewasje door landbouwwetenschappers. Vooralover het effect van Azolla in rijstvelden heel wat studies terug te vinden die serieuze toenames in rijstproductie registreren. Ondanks de ontzettend goede onderzoeksresultaten en het feit dat Aziatische boeren als eeuwenlang dit plantje gebruiken is Azolla nog steeds niet ingeburgerd geraakt als stikstofbron in onze contreien. Dat is enorm jammer. Natuurlijk hoef je niet te wachten tot het plantje mainstream wordt. Help zelf mee aan het verduurzamen van bemesting en gebruik Azolla in de tuin. Want ook dat is mogelijk en levert goede resultaten op.

 

Azolla gebruiken in de tuin

Al wat je nodig hebt om Azolla te telen in je tuin is een bak met water en enkele Azollaplantjes en je kan aan de slag.

De groeisnelheid van het plantje ligt bijzonder hoog. Na slechts een paar weken zal het hele wateroppervlak van de bak daarom bedekt zijn met een mooi groen tapijt van Azolla want in ideale omstandigheden kan het gewas zijn biomassa verdubbelen binnen de twee dagen! Zelfs in de wintermaanden kan je op een beschutte plaats nog steeds Azolla blijven oogsten.

De keerzijde van de hoge groeikracht van Azolla is natuurlijk wel dat eens het een watervlak in palmt je er niet zo maar op één twee drie van af geraakt. Denk daar dus aan vooraleer je Azolla uit zet in een vijver. Teel daarom je Azolla in een aparte bak.

azolla in de vijver

Foto: Het moet gezegd. Azolla is een mooi plantje met een tint die varieert van groen tot rood. Ik heb Azolla uitgezet in mijn vijver. Dat geeft als voordeel dat ik enorm veel Azolla kan oogsten in de zomer. Ik raad mensen aan om het in een aparte bak te houden want als je niet frequent genoeg oogst neemt Azolla het hele wateroppervlak in met alle gevolgen van dien voor andere waterplanten.

Eens je plantjes uitgezet hebt in een bak met water is alles wat je als tuinier hoeft te doen periodiek oogsten. Dat oogsten kan met een schepnet, een hark,... of een ander hulpmiddel.

Azolla gebruiken als bemesting in je tuin:

  • De geoogste plantjes zijn zeer handig om bijvoorbeeld je bloempotten te bemesten. Je legt bovenop de potgrond een laagje Azolla planten. De mulchlaag houdt de grond vochtig en zorgt dat “onkruid” geen kans krijgt om te groeien. Terwijl de Azollaplantjes verteren komt de stikstof vrij.
  • In de zomermaanden gebruiken wij vaak stro als mulch in de tuin. Stro bevat heel veel koolstof. Om het om te zetten in compost hebben bodemorganismen stikstof nodig. Daarom strooien we over het stro een paar keer wat Azolla om de vertering te vergemakkelijken. Je kan Azolla ook puur als mulch gebruiken op plaatsen waar je wil dat de bodem vochtig blijft. Bijvoorbeeld waar je in zomerse omstandigheden plantjes verplant hebt;
  • De uit de lucht vastgelegde stikstof zit niet alleen in het plantenmateriaal opgeslagen. Ook het water in de bak waarin je Azolla groeit zal stilletjes aan toenemen in stikstofgehalte doordat er altijd wat Azollaplantjes naar de bodem zinken en daar verteren. Daardoor komt er stikstof vrij in het water van de bak. Je kan het water daarom ook gebruiken als vloeibare meststof.
  • Azolla kan gebruikt worden als grondstof om compost te maken. Het plantje verteert heel snel en voegt tegelijkertijd stikstof en water toe aan de te composteren materialen

 

  % Vers gewicht % Droge stof

 

Water N P K Ca Mg

 

92.8-93.6 3.37-4.75 0.12-0.95 0.68-6.52 0.3-2.49 0.25-0.41

Gemiddelde

waarde

93.3 3.99 0.47 2.33 1.08 0.32

Tabel: Samenstelling van Azolla. In de tabel kan je zien dat Azolla niet alleen een goede stikstofbron is maar ook best wat kalium bevat. "In a table of analyses from nine sources, including Australia, Japan, Indonesia and North Vietnam, the following is the range of the results given from A. pinnata and A. japonica" Bron tekst en tabel: Moore, A.W., 1969 Azolla: biology and agronomic significance. Bot.Rev., 35(1):17–34

 

Voor je aan de slag gaat met Azolla toch een bedenking of twee, drie

Bedenking 1: Stikstof toedienen zorgt voor een groeispurt. Je ziet het effect heel snel.

Natuurlijk zijn er grenzen en kan je niet zomaar ongebreideld stikstofmeststoffen gebruiken zonder enig nadelig effect. Een te eenzijdige bemesting met stikstof zorgt voor een opgejaagde groei wat je planten verzwakt. Daardoor krijgen belagers zoals bijvoorbeeld bladluizen vrij spel.

Bemest niet enkel met Azolla. Zet dit gewas in als een extra instrument om je planten op een duurzame manier te laten groeien.Gebruik het met mate en varieer want ook inzake bemesting is diversiteit belangrijk.

Bedenking 2: Uiteraard moet ik je in dit artikel ook waarschuwen voor het mogelijk invasieve karakter van dit plantje. Al hoef je daar niet te hard voor te vrezen want de plant kan alleen in het water overleven. Hij zal dus niet zomaar op ongewenste plaatsen in je tuin gaan groeien. Er is maar één ding wat ik je op het hart wil drukken: zorg er voor dat Azolla niet in beken, of andere oppervlaktewater terecht komt!

Het plantje is zo enthousiast in zijn groei dat het in geen tijd een heel wateroppervlak inpalmt waardoor andere waterplanten die dieper in het water groeien geen licht meer ontvangen en afsterven. Zeker als er fosfaat in het oppervlaktewater zit is het hek helemaal van de dam en kan de plant ongebreideld zijn gang gaan. Zorg er dus voor dat materiaal dat je gebruikt om Azolla te oogsten nooit in contact komt met oppervlaktewater. Want enkele kleine kroosvarens zijn genoeg om een heel gebied te koloniseren. Daarom vind je de plant ook terug op de bewakingslijst van Alterias. Kweek je Azolla dus steeds in een aparte bak en kieper niet zo maar een overschotje weg in een waterloop!

Bedenking 3: Wat ik met dit artikel vooral ook wil meegeven is: gebruik de invasiviteit van het plantje niet als drogreden om de plant niet te telen. Zet de sterke groeikracht van Azolla in om er voordeel mee te doen in je tuin. Moesten we alle nadelen van “fabrieksmatige” stikstofmeststoffen opsommen zal je zien dat die nadelen van een heel ander kaliber zijn en heel wat gevaarlijker dan die van Azolla. Denk maar aan de ontploffing in een stikstoffabriek in Texas die diverse mensenlevens eiste, de enorme Co² voetafdruk van de productie van stikstof kunstmeststoffen, de vervuiling van grond-, oppervlaktewater, zeeën en oceanen door uitspoeling van geconcentreerde kunstmeststoffen wat resulteert in algenbloei die op hun beurt toxines produceren, enz...

 

Ik ben er al jaren mee bezig... het is te zeggen

Het is soms grappig hoe het gaat. Jaren geleden begon ik de Nederlands Oecologische flora te lezen. Een heel ambitieus project. Ik geraakte tot halverwege boekdeel twee (van de vijf). Kroosvaren stond in het eerste boekdeel. Na het lezen van de tekst in dit boek was ik heel sterk geïntrigeerd door de bijzondere capaciteiten van deze plant maar legde de link niet met bemesting. Tot ik een paar jaar geleden het boek “The resilient gardener” van Carol Deppe in mijn handen kreeg. In dat boek verwijst ze terloops naar het inzetten van Azolla als stikstofbemesting en voila, ik besloot het zelf ook eens uit te testen met goed resultaat trouwens.

Probeer het gebruik van Azolla ook eens uit in eigen tuin. Kweek dit enthousiast groeiertje in een aparte bak en je zal er veel plezier aan beleven. Je kan meststoffen oogsten gratis en voor niets en bovendien help je zo mee aan het opbouwen van ervaring in ons klimaat. Want de meeste ervaring en onderzoeksgegevens komen uit warmere oorden. 

 

Update 18/07/18:

Begin dit jaar verdween Azolla uit de vijver. Aan wat dit ligt is niet helemaal duidelijk al hebben we een sterk vermoeden dat de toenemende vispopulatie op onze vijver daar voor iets tussen zit. Vorige jaar gingen onze goudvissen aan het paren en nu hebben we tientallen hongerige kleine vissen die aan al onze planten knabbelen.

Update 17/12/18: 

We hebben terug Azolla in de tuin. De Azolla vonden we in een gracht in Friesland. Gemeente arbeiders moesten hard lachen toen ze ons bezig zagen dit "onkruid" uit de gracht te vissen :-)

 

Waarvoor Azolla nog allemaal kan gebruikt worden

Energieproductie

Omdat de plant zo snel groeit kan de plant ingezet worden voor de productie van biobrandstoffen zoals bijvoorbeel biodiesel. Je zou zelfs waterstofgas kunnen produceren met Azolla.

"If the fern is grown in the laboratory in water containing N fertilizer, or in an atmosphere free from N, or both, the N-fixing A. azolla, instead of fixing N, releases hydrogen. The amount of H released is comparable to the N-fixing activity of the alga. The author writes that although small-scale, and at a low rate, the laboratory production of hydrogen by the alga-fern system needs only water as a hydrogen source, and is not self-limiting. If hydrogen is to be considered as a fuel then the alga-fern symbiosis is particularly attractive as a system for biological production of gas." Bron: http://www.fao.org/docrep/003/X6862E/X6862E12.htm

“Meet the new super food”

Het zou toch mooi zijn als je dit makkelijk groeiende plantje zou kunnen gebruiken voor menselijke voeding. In oudere werken vind je soms terug dat Azolla niet eetbaar zou zijn omdat de plant mogelijk neurotoxines zou bevatten. Artiest-onderzoeker Erik Sjodin ging met Azolla aan het experimenteren in de keuken en maakte er een boekje over. Meer uitleg over "the Azolla cooking and cultivation project." en het boekje vind je terug op zijn site. Azolla op eten moet ik zelf ook nog eens proberen...

Verder lezen over wat dit plantje nog allemaal te bieden heeft van waterzuivering tot het counteren van de klimaatopwarming kan op de site van The Azolla foundation: een goed startpunt om meer te weten te komen over wat Azolla nog allemaal in petto heeft voor ons. 

 Word jij ook lid?

enkele ledenvoordelen:

  • kortingen: maar liefst 20 % korting op aankoop van struiken en bomen, 20 % op zaden en 10 % op deelnameprijs van cursussen en workshops die we organiseren 
  • Deelname aan leerrijke evenementen: bijvoorbeeld proeverijen van fruit
  • Toegang tot exclusieve rassen en plantensoorten uit onze collectie. Niet alleen als opgekweekt plantgoed. Binnenkort komen er ook stekken en enten beschikbaar voor leden

 lidmaatschap 2024

Lid worden kan hier

Doorzoek de site

 

pcNieuwsbrief

Schrijf je in en blijf op de hoogte van al onze acties.

 

Kies alle manieren waarop u wilt horen van Haal meer uit je tuin vzw:

U kunt zich op elk moment afmelden door te klikken op de link in de voettekst van onze e-mails. Voor informatie over ons privacybeleid, bezoek onze website.

We use Mailchimp as our marketing platform. By clicking below to subscribe, you acknowledge that your information will be transferred to Mailchimp for processing. Learn more about Mailchimp's privacy practices here.

 

 

 

Vzw Haal meer uit je tuin
Regentwijk 17
3890 Gingelom

Ondernemingsnummer BE 0670.733.818
Rekeningnummer IBAN: BE67 9731 7244 2287
e-mail: haalmeeruitjetuin@gmail.com

Op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je in op de nieuwsbrief (bovenaan de pagina) of volg de instagram- of facebookpagina van haal meer uit je tuin

 | Algemene voorwaarden | | GDPR en privacybeleid |