logo

Over braambezen en braambozen

introfoto tayberry zwarte framboos en herfstframboos

 

Een overrijpe braam heeft een aroma om nooit meer te vergeten. Wilde bramen kent iedereen. Bijzonder kleine vruchten die niet altijd even zoet zijn. Plukken gaat tergend traag en bovendien zijn de planten rijkelijk voorzien van stekels wat het plukken nog uitdagender maakt. Wild plukken van bramen laten we achterwege. We planten liever lekkere rassen met reuzenvruchten in eigen tuin.

 

 

 

De Rubus mix: framboos, braam, braambozen...: wat is het verschil?

Bramen en frambozen behoren tot éénzelfde plantengeslacht, Rubus. Er bestaan ontzettend veel (botanische) Rubus soorten en alsof dat nog niet voldoende is kruisen ze onderling nog eens makkelijk waardoor er een allegaartje van braambozen ontstond. Daarom duid ik het ganse kluwen van frambozen en bramensoorten liever aan als de Rubus mix. Zorgeloze lekkere fruitgewassen die op een beperkte oppervlakte vitamines produceren.

Wat is het verschil tussen een braam en framboos?

Misschien is het eerste wat bij je opkomt de kleur. De stereotype framboos is rood en bramen zijn zwart. Maar...de kleur is het niet want er bestaan ook zwarte frambozen.

Ze in twee aparte groepen indelen is een werk voor botanici.
Laten we het als tuiniers vooral praktisch houden en de theorie achterwege laten. Een paar verschillen die het makkelijk maken om bramen van frambozen te onderscheiden:

  • Frambozen zetten zich vlot voort met grondscheuten. Bramen produceren grondscheuten rond de basis van de plant en vermeerderen zich door hun stengels op de grond te laten vallen en zo wortel te schieten zoals dat gebeurt in de natuur. Bramen zijn bijzonder invasief in de natuur. In de tuin valt dat wel mee
  • Als je frambozen plukt blijft de bloembodem aan de plant hangen. De vruchten worden zogenaamd gedopt. Bij bramen pluk je de bloembodem mee af

 

gedopte framboos

Foto: Bij frambozen blijft de bloembodem aan de plant hangen. Bij bramen komt het zachte hartje (de bloembodem) mee en eet je die gewoon op.

Wat is nu een braamboos? Een kruising tussen een framboos en braam natuurlijk. Die kruising kan spontaan zijn of gemaakt door (amateur) veredelaars en heeft eigenschappen van beide ouders meegekregen.

 

Voorbeeld van een braamboos: Logan(berry)

De Amerikaanse rechter James Harvey Logan creeërde in zijn eigen tuin in 1881 per ongeluk de Loganberry. Rechter Logan was niet tevreden met de bramenrassen van zijn tijd en wou een grotere en betere braam kweken. Hij plantte de twee rassen die hij wou kruisen naast elkaar. In de buurt stond ook een frambozenras: "Red Antwerp". Eén van de bramen kruiste met de "Red Antwerp" framboos en de Logan was geboren. Een uiterst groeikrachtige braamboos waar we ieder jaar ettelijke kilos fruit van plukken.

logan braamboos

Foto: De Logan (met onrijpe bessen). Eén gigantische plant met een enorme groeikracht en hele dikke stengels. Vult makkelijk een paar meter fruithaag in zijn eentje. De bramen zijn vrij laat rijp (vanaf begin augustus)

 

Welke rassen plant je best?

Lekker, productief en stekelloos. Dat zijn onze belangrijkste criteria om rassen te kiezen.

We gebruiken graag rassen zonder al te veel stekels op de stengels. Dat werkt handig om te plukken en te snoeien en je vermijd stevig geprikt te worden aan een overjaars stuk snoeihout dat op de grond is blijven liggen.

Verschillende rassen aanplanten zorgt er voor dat je maanden lang verse vruchten kan plukken. Er zijn rassen met een plukperiode van slechts 2 weken. Andere kan je 6 weken of meer plukken. Door gericht te kiezen kan je plukken van begin juni tot half oktober.

rijpe tayberry

Foto: ondanks stekelloze rassen onze voorkeur genieten wil dat niet zeggen dat we geen enkele braam(boos) met stekels hebben. Als een ras bijzondere troeven heeft zoals een exceptionele smaak of bijzonder grote productiviteit durven we al eens wat water bij de wijn doen. Voorbeeld Tayberry. Deze bestaat ook stekelloos (tayberry “Buckingham”)

boysen

Foto: Een vraag die we wel eens krijgen: “Zijn er ook bramen die niet woekeren?” Zucht, Mensen willen planten die veel vruchten produceren maar verwachten tegelijkertijd dat een plant nooit zou groeien. Dat is natuurlijk een utopie. de cultuurvariëteiten woekeren eigenlijk niet in de traditionele zin. Ze vormen geen ondoordringbaar struweel. Ik vind dit eigenlijk een dubbele vraag om het zacht uit te drukken. Je moet gewoon de scheuten aanbinden en de overtollige weg snoeien. Onze pergola (10 lopende meter fruit) onderhouden vraagt circa 2-3 uur per jaar. Daar staat maanden plukplezier tegenover.

tekening schema pergola

Tekening pergola: door verschillende soorten en rassen aan te planten kan je je oogst spreiden over meerdere maanden. Zo hoef je niet per se confituur te maken omdat je veel te veel rijpe vruchten hangen hebt.

 

Snoeien, toppen en leiden

Veel is er niet gelegen aan de snoei van bramen. Snoeien, dat is niet anders dan de scheut die vorige zomer vruchten heeft gedragen afknippen.

Toch zit er meer achter. De snoei bij bramen is vooral gericht op het vermijden van beurtjaren.

Frambozen geven grondscheuten in overvloed. Vaak moet je in het voorjaar twee keer dunnen om de overtollige scheuten weg te halen zodat je maar 6 à 8 scheuten per lopende meter fruithaag over houdt waarvan je plukt.

Bij bramen en sommige minder sterk groeiende braambozen ligt dit dikwijls anders. Soms heb je grondscheuten te kort.

Bramen durven wel eens last hebben van beurtjarigheid. Het ene jaar produceren ze enorm veel fruit en hebben ze te weinig energie om veel grondscheuten te produceren. Het volgende jaar produceren ze weinig fruit (omdat ze zo weinig grondscheuten produceerden het jaar voordien) en een overvloed aan grondscheuten. Zo geraak je in een tweejarige cyclus waarin jaren met een hoge fruitproductie afgewisseld worden door jaren met een lage fruitproductie.

Een paar belangrijke tips om dit euvel te verhelpen:

1) Grondscheuten toppen

Heb je maar één of twee grondscheuten aan je plant dan zit je volgend jaar met een kale ruimte. Er bestaat een trucje om dat op te lossen. Heb je te weinig scheuten dan kan je de scheuten die je hebt gaan toppen. Door te toppen vertakken de scheuten en kan je zo je aantal scheuten verdubbelen en de groei en productie van de plant naar je hand zetten. Toppen kan in de periode half mei-1 juli als de scheuten niet verhout en vlot aan de groei zijn. Top best op ongeveer 30-45 cm hoogte, gemeten vanaf de grond.

 

2) Goed snoeien
Bij bramen ontstaan er vaak nieuwe scheuten op overjaarse dikke stompen. Dit omdat er niet laag gesnoeid wordt. Snoei oude stompen weg tot op de grond. Anders ontstaan er nieuwe scheuten op de overjaarse stomp ten koste van nieuwe grondscheuten.

 

3) Leiden en gaten opvullen in je fruithaag

Vergeet ook niet om tijdig je scheuten aan te binden. Zeker als je af en toe met de grasmaaier naast je perceeltje passeert.… Afgemaaide scheuten zullen nooit bramen voort brengen :-)

Scheuten van bramen kunnen soms eens heel lang uitgroeien. Zijn je scheuten veel langer dan je steunconstructie hoog is dan kan je de scheuten afknippen of opnieuw naar beneden leiden. Ook zo kan je gaten in je fruithaag vullen wanneer je te weinig grondscheuten hebt.

buigen scheuten braam

Foto: Als je scheuten te lang worden mag je die gerust ombuigen. Niet alleen praktisch, ook wel best mooi. 

 

Bramen planten

Waar plant je je bramen best?

Bramen groeien net zoals ander kleinfruit graag beschut van de wind en profiterend van de zon.

Open vlaktes waar de wind vrij spel heeft daar houden ze niet zo van.
Ben je nog op zoek naar een eetbare plant om tegen je gevel te zetten dan kan je zeker eens denken aan bramen. Ze zijn makkelijk te leiden, zelfs in symmetrische vormen en hebben als extra mooie bloemen.

In de zon of niet?
Dat hangt er van af of je lekkere vruchten wil plukken of niet. Het wordt wel geadverteerd in heel wat tuinboeken dat bramen graag in de schaduw groeien. Dat klopt. Bramen groeien inderdaad zelfs in diepe schaduw. Maar veel vruchten hangen er dan meestal niet aan. En van de smaak daar zwijgen we helemaal over. Als je lekker fruit wil zet je ze dus beter in de zon.

Praktisch
Plant je bramen best op een plaats met minstens een halve dag zonlicht.
Voorzie voldoende ruimte. Eén meter tot een meter en half in de rij tussen de planten voor de sterkere groeiers, niet minder dan 75 cm voor de zwakke groeiers. Pas op! Sterk groeiende buren kunnen een zwakker groeiend ras overgroeien!
Voorzie steun: heel wat braamachtigen zijn stevige groeiers waar enkele kilo ‘s fruit aan komt. Tel daar nog een windstoot tijdens een zomers onweer bij en je mooie fruithaag ligt op de grond als je ze niet voldoende ondersteunt. Een goede ondersteuning zorgt er ook voor dat je snel en makkelijk kan plukken en snoeien.

pergola

Foto: Onze pergola deelt de tuin op in kamers. Deze foto is genomen in het voorjaar. Eigenlijk is de pergola het hele jaar door mooi. In het voorjaar heb je bloemen, in de zomer vruchten en in de winter zie je de kleurschakeringen van de stengels. De zwarte frambozen hebben paarse stengels, bramen, groene, tayberry 's rode.

 

 

Bramen plukken

Je mag nog de lekkerste rassen aanplanten. Als je te vroeg plukt zijn ze niet lekker. Rijp, rijp, rijp dat moeten ze zijn. Plukken van bramen is moeilijker dan het lijkt. Het is niet omdat de vruchten zwart zijn dat ze rijp zijn.

Voel aan de vrucht. Harde vruchten zijn nog niet rijp.
Tayberry ‘s moeten een dieprode wijnkleur hebben. Bramen een diepzwarte kleur zonder glans.

Vooral bij bramen vraagt het wat ervaring om ze op het juiste moment te plukken. Gewoon proeven terwijl je plukt en dan weet je al snel hoe de vork in de steel zit.

Ideaal is twee keer plukken per week.

Soms zijn er kapers op de kust. Merels durven zeker en vast wel af en toe een braam te stelen. De laatste jaren zien we dit minder en minder in onze tuin. Dit valt te verklaren omdat heel wat merels geveld werden door de merelziekte (Usutu virus) maar ook omdat ze nog liever onze moerbeien stelen die wat meer afgelegen in de tuin staan.

rijpe braam

Foto: Bramen zijn pas rijp als ze hun glans verliezen en de vruchtkorrels duidelijk opgezwollen zijn.

 

Geleerd op de “proef”tuin

Op de tuinbouwschool “moesten” we tijdens onze praktijklessen helpen in het demonstratiebedrijf voor kleinfruit in Tongeren dat toen naast de school gelegen was. Plukken van fruit was ten strengste verboden. Het werk van de leerlingen bestond er in gras te maaien tussen de rijen, onkruid wieden, aanbinden, etc… Als je de kat bij de melk zet… :-) Eens de leraar uit de buurt was het hek van de dam. Eerlijk gezegd had ik voordien nooit zo lekkere bramen en frambozen gegeten want dit fruit was te prijzig om aan te kopen en in de tuin hadden we het niet staan.

Hou je ook van lekker fruit met een exclusieve smaak. Plant dan eens een braam of braamboos in je tuin de teelt is kinderspel. Geen plaats? Ieder jaar denk ik dat mijn plaats op is maar we vinden altijd wel nog plaats om nieuwe braambozenrassen aan te planten. Waar een wil is is een weg :-)

Van al dat schrijven heb ik wel zin gekregen in een smoothie.... 

bramen smoothie

 

 

Dit artikel verscheen in ecologisch magazine de koevoet

 

Tip: lees ook het artikel snoei je frambozen anders en pluk vijf maanden per jaar.

 

 Word jij ook lid?

enkele ledenvoordelen:

  • kortingen: maar liefst 20 % korting op aankoop van struiken en bomen, 20 % op zaden en 10 % op deelnameprijs van cursussen en workshops die we organiseren 
  • Deelname aan leerrijke evenementen: bijvoorbeeld proeverijen van fruit
  • Toegang tot exclusieve rassen en plantensoorten uit onze collectie. Niet alleen als opgekweekt plantgoed. Binnenkort komen er ook stekken en enten beschikbaar voor leden

 lidmaatschap 2024

Lid worden kan hier

Doorzoek de site

 

pcNieuwsbrief

Schrijf je in en blijf op de hoogte van al onze acties.

 

Kies alle manieren waarop u wilt horen van Haal meer uit je tuin vzw:

U kunt zich op elk moment afmelden door te klikken op de link in de voettekst van onze e-mails. Voor informatie over ons privacybeleid, bezoek onze website.

We use Mailchimp as our marketing platform. By clicking below to subscribe, you acknowledge that your information will be transferred to Mailchimp for processing. Learn more about Mailchimp's privacy practices here.

 

 

 

Vzw Haal meer uit je tuin
Regentwijk 17
3890 Gingelom

Ondernemingsnummer BE 0670.733.818
Rekeningnummer IBAN: BE67 9731 7244 2287
e-mail: haalmeeruitjetuin@gmail.com

Op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je in op de nieuwsbrief (bovenaan de pagina) of volg de instagram- of facebookpagina van haal meer uit je tuin

 | Algemene voorwaarden | | GDPR en privacybeleid |