Courgettes zijn meer dan kiloknallers en soepgroenten

Een zomergroente die ik jaar na jaar verbouw in mijn tuin is de courgette. De plant is niet alleen mooi om naar te kijken maar ook bijzonder productief. Je kan maandenlang oogsten van eenzelfde plant en de vruchten zijn in een enorme variatie aan gerechten te verwerken. Als dit alles je nog niet kon overtuigen dan kan ik ook nog het argument in de ring gooien dat de teelt vrij weinig werk vraagt. Nagenoeg het enige dat je moet doen is oogsten en opeten. Mooi toch? Een paar techniekjes maken het mogelijk om met weinig werk veel plezier en opbrengst te halen bij het telen van deze vruchten.

Om de paar dagen een wandelingetje rond je tuin geeft lekkere courgettes

Courgettes zijn één van die groenten die in onze contreien jammer genoeg nogal gauw vereenzelvigd worden met het maken van soep. Door de manier waarop we ze veelal telen is dit niet verwonderlijk. Reuzengroot is vaak het stadium waarin courgettes geoogst worden. Kanjers van enkele kilo 's en bijna een halve meter lang oogsten is leuk als je deelneemt aan een wedstrijd waarin je meedingt naar de grootste of zwaarste groente maar niet voor het gebruiksgemak en oogstrendement. Grotere en dus oudere vruchten bevatten rijpe zaden die niet zo smakelijk zijn. Verwijderen van de zaden is bij grote courgettes daarom nodig.

“less is more”. Kleinere courgettes oogsten geeft een rijkere oogst zowel in totaal over het seizoen geoogste kilo 's als aan gastronomische ervaringen. Oogst je de vruchten jong dan kan je er verschillende kanten mee op in de keuken. Slaatjes, boterhambeleg (spread), confituur, gegrild op de barbecue, gevuld, als poffertjes. Het is allemaal mogelijk met deze vrucht.

Let wel. Wil je courgettes gebruiken voor een ander gerechtje dan de klassieker soep dan is het vooral zaak ze tijdig te oogsten. De hoofdreden waarom courgettes immers vaak te groot geoogst worden is de fenomenale groeisnelheid van de vruchten bij mooi zomerweer. Om de twee tot drie dagen langs de plant passeren en de vruchten oogsten indien nodig is optimaal. Zet de plant daarom best niet in een vergeten hoekje van de tuin maar wel waar je vaak passeert. Dicht bij de keuken of in de serre is dus ideaal.

Lekker warm en niet te droog

Courgette telen kan zowel binnen als buiten. Wij opteren er vooral voor om onze hoofdproductie aan courgettes in de serre te realiseren. Meer oogst voor minder werk is daarbij onze drijfveer. De planten houden van warmte en doen het bijzonder goed in de serre. Ze in de serre planten zorgt er niet alleen voor dat de opbrengst vervroegd wordt (circa half juni tegenover half juli buiten) maar ook dat de oogstperiode verlengd wordt tot een heel stuk in het najaar (begin oktober). Teel je courgettes buiten dan is de oogst meer geconcentreerd in de zomermaanden (juli-september). Bij teelt in de serre kan dus zowel meer geoogst worden qua volume als gespreid in de tijd. Vooral dat laatste is interessant voor ons tuiniers.

Om blijvend over courgettes te beschikken is het van belang de plant continu te laten groeien zodat steeds opnieuw bloemen gevormd worden die op hun beurt kunnen uitgroeien tot courgettes. De top van de plant is daarom heilig. Om die reden wordt vaak in allerhande literatuur aangeraden om de plant aan te binden aan een touw of stok. Dat deden wij vroeger ook maar de top van de plant werd daardoor soms te zwaar waardoor het een paar maal gebeurde dat de plant omviel met alle gevolgen van dien. De kop brak af en de oogst werd gedurende verschillende weken onderbroken. Vaak leer je veel bij door goed op te letten als er iets fout loopt. Zo ook bij onze courgetteplanten. Door observatie leerden we dat onze courgetteplant, hoewel hij niet rankt zoals pompoenen doen, toch ook de neiging vertoont om te gaan kruipen als je hem niet aan bindt. Als je de plant laat kruipen komt de kop steeds verder verwijderd te liggen van de oorspronkelijke plantplaats. In één seizoen tijd wandelt de plant makkelijk 1,5 m weg van de oorspronkelijke plantplaats. We merkten dat de stengel die op de grond ligt en bedekt raakt met wat aarde makkelijk wortelt. Een nieuw trucje was geboren.

Tegenwoordig buiten we deze eigenschap gericht uit om de plant te stekken. Zodra de stengel van de plant richting een lengte van één meter gaat bedekken we een stuk van de hoofdstengel met aarde. We maken een aflegger van de plant als het ware. Op die manier gaat de plant daar wortels maken en kan de oorspronkelijke wortel op de plaats van planten verwijderd worden. Als je de hele zomer de courgette laat woekeren beslaat hij een steeds groter deel van de serre. Door de oorspronkelijke wortel te verwijderen bespaar je plaats. Op die manier zou je de plant zelfs door de winter kunnen helpen door hem alsmaar verder te laten groeien.  Een relaas van iemand die dit probeerde met pompoen vind je via deze link. Tuinbouwkundig is het een leuke methode maar helaas veel te energie-intensief. Wel leuk om te testen in een klimaat met milde winters.

 Foto van een wandelende courgetteplant. Let op de mooi groene top en de bedekking van de stam met grond om wortels te gaan vormen.

S**uele voorlichting

Niet alleen voor ons is de plant nuttig maar ook voor de in onze tuin vertoevende bijen en hommels die verzot zijn op het stuifmeel. Ze dansen rond in de bloem totdat ze helemaal bepoederd zijn met het gele stuifmeel. Vaak zie je bijen uit de bloemen strompelen die pas na enkele pogingen kunnen opstijgen omdat ze zoveel stuifmeel verzameld hebben.

De courgette is niet voor niets attractief voor bijen en hommels. De plant heeft deze insecten nodig om tot vruchtzetting over te gaan. Plaats je de planten in de serre dan is het belangrijk om niet uit het oog te verliezen dat ze moeten bestoven worden. De insecten kunnen niet altijd makkelijk de serre binnen waardoor met de hand bestuiven een goede optie kan zijn. Vooral in het begin van het seizoen kan dit wel eens nodig zijn.

Foto: bij volledig bepoederd met courgettestuifmeel

Best gebeurt dit bestuiven s' morgens vroeg. In de zomer zijn de bloemen al vroeg open. Tegen de middag zijn ze al vaak verwelkt. Veel werk is manueel bestuiven niet. Je neemt een mannelijke bloem. Je verwijdert de bloemblaadjes en duwt het geheel op de één of meerdere vrouwelijke bloemen en je bent klaar. Het stuifmeel zal makkelijk op de vrouwelijke bloemen blijven kleven. De bloemen naar geslacht onderscheiden is niet moeilijk. Mannekes staan op een stokje. Vrouwtjes hebben een klein bolletje onder de bloem. Ik geef hier geen uitleg met welk ezelsbruggetjes je dit best kan onthouden, dat moet je zelf verzinnen :-) Altijd interessant om uit te leggen hoe bestuiving werkt aan kinderen (of volwassenen) omdat de courgettebloem zo groot is en makkelijk te manipuleren.
Ook buiten kan de bestuiving soms tijdelijk verstoord worden. Als het het te koud is in de zomer heeft de courgette het moeilijk om vrucht te zetten en valt de productie stil. In de serre kom je dit niet zo snel tegen.

Het kan zijn dat je tijdelijk bloemen van slechts één geslacht op je planten terugvindt. Er zijn perioden in het jaar dat planten in onbalans geraken. Dat ze enkel mannelijke of enkel vrouwelijke bloemen maken. Heb je geen mannelijke bloemen en staat er een bloeiende pompoen in de buurt dan kan je ook de mannelijke bloemen van die pompoen gebruiken om je courgette te bestuiven. Geraak je niet aan mannelijke bloemen dan kan je de vrouwelijke bloemen nog altijd oogsten om op te eten ofwel laat je ze staan en waag je een gokje want soms, dan durft er zelfs wel eens een courgette uitgroeien zonder bestoven te zijn. De mate waarin dit gebeurt is rasafhankelijk. Het is veilig niet te veel te hopen op dit fenomeen maar vooral genoeg aandacht te geven aan de bestuiving.

Overige aandachtspunten

Wil je meer courgettes oogsten door ze in de serre of onder een andere bedekking te planten dan is een niet onbelangrijk aandachtspunt de watergift. In de zomer verzetten courgettes heel wat water. Te weinig water geven in de serre fnuikt de productie. Bij groeizaam weer krijgen onze courgettes daarom rijkelijk water. Rond de voet van de plant maken we een dammetje zodat het water niet weg loopt maar bij de wortel terecht komt.

De kruipende courgette durft het zijn buren wel eens lastig maken. De courgette is immers graag heer en meester in zijn buurt en probeert alle andere planten te domineren door zijn bladeren er boven te ontvouwen waardoor ze minder licht ontvangen en de courgette meer plaats krijgt voor zichzelf. Daar valt wel een mouw aan te passen. Bladeren die andere planten te fel overschaduwen worden weg genomen.

Vanaf het midden van de zomer worden courgettes (maar ook andere leden van dezelfde familie zoals komkommers en pompoenplanten) geïnfecteerd door de meeldauwschimmel. De infectie is te herkennen aan de witte laag op het blad. Dat is helemaal geen groot probleem. Door de kop van de plant door te laten groeien hoeft de infectie niet hinderlijk te zijn. De aangetaste bladeren kan je trouwens weg plukken en gebruiken als mulch voor een andere teelt. Een ander klein probleempje dat we soms zien is dat er bij vochtig weer wel eens een vruchtje kan gaan rotten. Verwijder die rottende vruchten zo snel mogelijk. Dan geven ze geen verdere problemen.

Foto: courgetteplant zo goed als helemaal bedekt met meeldauw helemaal op het einde van het seizoen

Diversiteit troef: welke variëteit te kiezen?

Misschien denk je als we het over courgettes hebben automatisch aan de groene langwerpige variant. Er zijn echter ontzettend veel meer variëteiten dan dat. Tegenwoordig zie je ze zelfs in het reguliere handelskanaal. Gele langwerpige of ronde courgettes, ronde groene courgettes, witte en zelfs tweekleurige zijn in omloop. De selectie in de handel wordt gestuurd door noviteitengehalte en nationale voorkeur.

In sommige landen zoals Rusland kan je de groene amper vinden in de handel omdat iedereen houdt van de witte. De reden is voor de hand liggend. Niet alleen de kleur of vorm verschilt maar ook de smaak is nationaal getint. De Russische witte courgette bijvoorbeeld is zoeter dan de groene Belgische. Smaak is uiteraard uiterst belangrijk maar hou bij de keuze van je ras ook rekening met de groeiwijze en -snelheid. We hebben de Russische witte ook al bij ons in de tuin gehad maar het resultaat qua productie lag een stuk lager terwijl de plant een echte woekeraar is. Het was in tegenstelling tot onze klassieke groene tuincourgette (die amper rankt) een sterke ranker. Bijna nog erger dan een pompoen. De plant bleek ook nogal warmteminnend te zijn wat als nadeel gaf dat hij zeer laat in het seizoen courgettes begon te produceren. Het productievenster was voorts nogal kort want de planten hielden niet van ons vochtig najaarsweer. Ook de ronde groene “Nice” courgette hebben we al in de tuin gehad. Lekker en decoratief zijn ze wel maar de groeisnelheid ligt stukken lager dan bij de klassieke groene. Wij houden het daarom voorlopig bij onze oude getrouwe groene courgette. Omwille van de productiviteit. Met twee planten kan je nagenoeg de hele zomer door ontelbaar veel courgettes oogsten. Zeker en vast als je daarbij rekening houdt met de vereisten van de plant.

De productie kan zo hevig zijn dat je beroep zal moeten doen op vrienden en buren om mee te helpen eten. Oogsten van 10 kg per plant en meer zijn geen uitzondering. We kiezen daarom voor een ras waarbij we met twee planten voldoende courgettes willen produceren die niet alleen smakelijk zijn maar ook dat we er genoeg hebben om familie, vrienden en buurtbewoners te voorzien. Een grappig gezegde uit de Engelse taal stelt dit kort en bondig: “only a man with no friends has to buy zucchini.” (Zucchini is de Engelstalige benaming van courgette) Misschien de ideale slagzin die zowel de productiviteit als de criteria voor rassenkeuze benadrukt.